Panagjyrët dikur në Gjilan, një traditë në lëvizje që mbetet në kujtesë
7 Korriku, dita që sillte gjallëri qytetit
Dikur, çdo 7 korrik, qyteti i Gjilanit zgjohej me një ndjesi të veçantë. Ishte dita e panagjyrit, një nga ngjarjet më të dashura dhe më të pritura për qytetarët. Qyteti merrte një pamje tjetër: zhurma, gjallëri, zëra, ngjyra dhe një atmosferë që përhapej në çdo cep të rrugëve dhe lagjeve.
Panagjyri nuk ishte vetëm një treg i hapur, ai ishte një festë popullore që për shumë vite me radhë shënoi ritmin dhe shpirtin e qytetit. Çdo vit sillte risi për kohën: produkte të reja, lodra për fëmijë, argëtim për të rinjtë dhe një ndjesi bashkësie për të gjithë. Familjet nga fshatrat përreth dhe qytetarët nga komunat e afërta vinin për të blerë, për të shitur, për t’u takuar me miqtë, për t’u argëtuar dhe për të shkëmbyer përshëndetje me të njohur që s’i kishin parë prej kohësh.
Fillimet në zemër të qytetit
Panagjyri i parë mbahej në zemrën e qytetit, nga xhamia e madhe deri te parku i qytetit. Rrugët mbusheshin me tregtarë ambulantë, prodhues artizanalë, shitës të ëmbëlsirave, rrotullash për fëmijë dhe lojërash të improvizuara që sjellin buzëqeshje në fytyrat e vogla. Ishte një ditë e veçantë që fëmijët mezi e prisnin, dhe që prindërit e shijonin me nostalgji për fëmijërinë e tyre.
Ata që e përjetuan atë kohë e kujtojnë me mall erën e tullumbaceve, tingujt e lodrave që rrotulloheshin dhe zërat e shitësve që thërrisnin për të tërhequr vëmendjen. Ishte një ditë kur qyteti frymonte ndryshe, më shumë si një familje e madhe.
Një traditë në lëvizje dhe në kujtesë
Me kalimin e viteve, ashtu si çdo qytet që rritet dhe ndryshon, edhe panagjyri pësoi transformimet e veta. Nga qendra u zhvendos në rrugën “Boris Kidriq”, ku lidhte xhaminë me shkollat e mesme, më pas në rrugën e Prishtinës, duke vazhduar në rrugën e zjarrfikësve dhe në fund u vendos në Tregun e Gjelbër, ku mbeti për shumë vite.
Edhe pse lëvizte në hapësirë, panagjyri nuk e humbi asnjëherë jehonën e tij, tregtarë nga i gjithë rajoni sillnin produktet më të mira, ndërsa qytetarët vërshonin për të marrë pjesë në këtë ditë të veçantë. Megjithatë, me kalimin e kohës, ai humbi pak nga karakteri i tij i ngrohtë, simbolik dhe familjar që e kishte në vitet e para.
Rëndësia sociale dhe kulturore
Panagjyri ishte më shumë se një ngjarje tregtare, ishte një pikëtakim breznish, një përvojë sociale, një kujtim i përbashkët. Shumëkush që sot është prind apo gjysh, i kujton me emocione të veçanta ditët e panagjyrit kur mbushnin qytetin për t’i blerë fëmijëve një lodër, një tullumbace apo thjesht për të ndjerë atmosferën.
Në këtë ditë, Gjilani bëhej epiqendra e një komuniteti më të gjerë, qytetarë nga Kamenica, Vitia, Novobërda, Bujanoci, Presheva, Kumanova, të gjithë vinin në qytet, duke e kthyer panagjyrin në një festë të përbashkët të lindjes, nostalgjisë dhe bashkëjetesës.
Mungesa dhe thirrja për rikthim
Sot, ajo atmosferë e dikurshme mungon. Gjilani, ndonëse i zhvilluar dhe modern, e ndjen mungesën e një ngjarjeje që dikur i bashkonte të gjithë. Panagjyri ishte një hapësirë ku ndaleshin edhe të kaluarit dhe e ardhmja, një vend ku brez pas brezi ndante diçka të përbashkët.
Ai nuk ishte vetëm një kujtim, por një pjesë e identitetit qytetar. Sot, kur përditshmëria është më e shpejtë dhe lidhjet sociale janë më të ftohta, rikthimi i një tradite si panagjyri do të sillte ngrohtësi, ndjenjë komuniteti dhe gëzim kolektiv në rrugët e qytetit.
Panagjyri nuk është vetëm një rrëfim nostalgjik, ai është një pjesë e çmuar e trashëgimisë sonë kulturore. Dhe ndoshta, një ditë të afërt, do të rikthehet me të njëjtin shpirt për të bashkuar përsëri njerëzit e këtij qyteti që nuk e harron rrënjën.
/Foto:Ismajl VELIU/
